काठमाडौं- आचार्य चाणक्यले आफ्नो नीतिमा धर्म, राजनीति, जीवन दर्शन लगायत कैयौं विषयमा व्यवहारिक ज्ञान दिएका छन्। पारिवारिक-सामाजिक सम्बन्धहरुबारे पनि चाणक्यले नीतिमा उल्लेख गरेका छन्। वैवाहिक जीवन सुखमय र सौहार्दपूर्ण बनाउन पनि चाणक्यले केही उपाय बताएका छन्। यी उपाय अपनाएको खण्डमा दाम्पत्य जीवनमा दूरी रहँदैन। आचार्य चाणक्यको नीतिशास्त्र अनुसार पति र पत्नी एकअर्काका परिपूरक हुन्। यदि एक पनि डगमगाउँछ भने परिवार विघटन हुन्छ। घरमा झगडा शुरु हुन्छ।
पतिपत्नीको सुमधुर सम्बन्धमा परिवारको सुखशान्ति निर्भर हुन्छ। भनिन्छ, जुन घरमा श्रीमान-श्रीमतीको आपसी समन्वय हुँदैन, त्यहाँ लक्ष्मीको बास् हुँदैन।
श्रीमान् श्रीमती एक अर्काको साथी बन्नुपर्छ। जहाँ मायासँगै सम्मान हुन्छ त्यहाँ सम्बन्ध सुन्दर हुन्छ। त्यसैले सधैं एकअर्कालाई सम्मान गर्नुपर्छ। एकअर्काको आवश्यकता बुझ्नुपर्छ। यस्तो भयो भने श्रीमान् श्रीमतीको सम्बन्ध बलियो हुन्छ। श्रीमान् र श्रीमती एउटै रथका दुई पांग्रा हुन्। कुनै पनि काम पूरा गर्ने हो भने दुवै प्रतिष्पर्धीको रुपमा होइन, टिमको रुपमा काम गर्नुपर्छ। कुनै पनि कुरामा एकअर्कालाई घमण्ड गर्नु हुँदैन। सफल दाम्पत्य जीवनका लागि दुवैले धैर्य गर्नुपर्छ। जीवनमा जस्तोसुकै परिस्थिति आए पनि दुवैले एक अर्कालाई धैर्य धारण गरेर मात्र अगाडि बढ्न सकिन्छ।
अप्ठ्यारोमा पनि संयम नगुमाउने श्रीमान् श्रीमती मात्र जीवनमा अगाडि बढ्न सक्षम हुन्छन्। श्रीमान् वा श्रीमतीबीच हुने कुरालाई आफूसँग राख्नेहरु सधैं खुशी हुन्छन्। दुवैले आफ्नो व्यक्तिगत कुरा तेस्रो व्यक्तिमा नपुगेकोमा ध्यान दिनुपर्छ, अन्यथा सम्बन्धमा दरार आउन सक्छ। विश्वास र वफादारी विवाहमा महत्त्वपूर्ण तत्व मानिन्छ। चाणक्यका अनुसार दुवैले विश्वास र वफादारीको महत्त्वमा जोड दिनुपर्छ। दुवैले एकअर्काको बोली, व्यवहार र नियतमा विश्वास गर्नुपर्छ। विश्वास निर्माण गर्न समय, प्रयास र पारदर्शिता चाहिन्छ। बलियो वैवाहिक सम्बन्ध कायम राख्न यसले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
एकअर्कालाई समर्थन गर्नमा जोड दिनुपर्छ। चाणक्यका अनुसार वैवाहिक साझेदारहरू एकअर्काको शक्तिको स्तम्भ हुन्। एकअर्काको सपना, महत्वाकांक्षा र लक्ष्यहरूलाई समर्थन गर्दा साझेदारी र एकताको भावना बढ्छ। चाणक्यले सम्बन्धमा सन्तुलन र समझदारी कायम राख्ने महत्त्वलाई जोड दिएका छन्। प्रत्येक साझेदारले व्यक्तिगत रूपमा र जोडीको रूपमा आफ्नो जिम्मेवारीहरूको ख्याल गर्नुपर्छ। एकअर्काको बल र कमजोरीलाई बुझेर र एकअर्काको आवश्यकतालाई विचार गर्दा सुमधुर र सन्तुलित वैवाहिक सम्बन्ध निर्माण गर्न मद्दत गर्छ।
विवाहले अक्सर चुनौतीहरू प्रस्तुत गर्दछ। त्यसकारण यसमा धैर्यता र क्षमाशीलताको प्रयोग गर्नु धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ। चाणक्यले द्वन्द्व, असहमति र कठिन परिस्थितिको सामना गर्न धैर्यतामा जोड दिएका छन्। माफीको विकास गर्नु र विगतका गुनासोहरूलाई छोड्नु विवाहमा अगाडि बढ्न र शान्ति र सद्भाव कायम राख्न महत्त्वपूर्ण छ।
